تکنیکهای مراقبت از سلامت تنبک و افزایش طول عمر ساز ما
سوالی که برای بسیاری از هنرآموزان و هنرجویان در رشته ی تنبک نوازی مطرح می شود این است که، چگونه تنبک خود را نگهداری کنیم تا این که آسیب نبیند و پوست و چوب و بدنه ی آن تخریب نشود
اکثر هنرجویان و فراگیرندگان تنبک نگران این موضوع هستند که اگر از تنبک خود به خوبی مراقبت نکنند شاید برایشان هزینه ای مجدد را به بار بیاورد و به صورتی شود که مجبور شوند تنبک خود را تعویض کنند
و نکته ی مهم تر این که وقتی هنرجویان تبنک از کشورهای دیگری هستند که دارای آب و هوایی بسیار متغیر و متفاوت است و تغییر آب و هوایی و رطوبت در آن کشور بسیار زیاد است در این صورت اگر تنبک آن ها خراب شود و آسیب ببیند و نتوانند از آن مراقبت کنند تهیه ی تنبک و یا تعمیر تنبک در آن کشور برایشان بسیار سخت است و ممکن است به آسانی نتوانند تنبک جدیدی را تهیه کنند و یا تنبک خود را تعمیر کنند
به خاطر همین موضوعاتی که مطرح شد بر اساس تجربه هایی که در این سالها دارم سعی دارم در این مقاله به صورت جامع و کامل تمام تجربیات خودم را برای نگهداری مناسب از تنبک مطرح کنم تا به کمک آن ها بتوانیم به خوبی از تنبک خود مراقبت کنیم و باعث طول عمر بیشتر تنبک خود نیز بشویم
اگر شما هم نکته یا تجربه ای در این زمینه دارید می توانید در بخش کامنت ها در پایین همین مقاله مطرح کنید تا به مطالب این مقاله اضافه شود و همه بتوانند آن را مطالعه کنند و از آن استفاده کنند
مراقبت و نگهداری از تنبک
-
مکان مناسب برای نگهداری تنبک
در اولین مرحله نکته ای که باید برای مراقبت از تنبک خود در نظر داشته باشیم این موضوع است که محل نگهداری تنبک را جایی انتخاب کنیم که از نظر آب و هوایی ، آب و هوای معمولی داشته باشد، یعنی نه زیاد سرد باشد و نه زیاد گرم
تغییرات آب و هوایی برای پوست تنبک بسیار آسیب زننده می باشد
برای مثال تنبک را در اتاقی قرار ندهیم که رفت و آمد زیادی در آن اتاق نداریم و ممکن است آن اتاق به اندازه ی زیادی سرد یا گرم باشد
محل هایی مثل آشپزخانه که مدام در معرض بخار و گرما و رطوبت هستند مکان مناسبی برای نگهداری تنبک نیستند
انباری های منازل ما که ممکن است به خاطر عدم رفت و آمد مرتب ما در آن فضا بسیار سرد و خشک باشند هم محل مناسبی برای نگهداری تنبک نیستند
اگر در کلاس آموزشی شرکت میکنید و به خاطر کلاس آموزشی تنبک رفت و آمد دارید به شدت مراقب باشید که تنبک را در اتومبیل خود جا نگذارید و آن را به داخل منزل ببرید، چون بسیار مشاهده کردم که به خاطر فراموش کردن این که تنبک خود را به داخل منزل ببرند تنبک در ماشین جا مانده و به خاطر گرمی و یا سردی زیاد هوا تنبک آسیب دیده است
-
قبل از شروع تمرین تنبک حتما دست های خود را بشویید
پوست تنبک اگر در معرض آلودگی های دست ما قرار بگیرد زود کثیف می شود و ما مجبور میشویم آن را تمیز کنیم و هم این که خود پوست تنبک ممکن است باعث آلودگی های پوستی بشود
پس بسیار بهتر است که قبل از تمرین و بعد از تمرین دست های خود را کامل بشویید تا هم پوست تنبک آسیب نبیند و هم این که خدای نکرده دست شما به خاطر آلودگی احتمالی پوست تنبک آسیب نبیند
نکات مربوط به نگهداری پوست تنبک
پوست تنبک معمولا اگر در هوایی با رطوبت زیاد قرار بگیرد شل می شود و صدای اصلی خود را از دست می دهد
صدای تنبک در این حالت که شل شده و رطوبت گرفته صدایی بم مانند و تالاپ تالاپ مانند به خود می گیرد که نه از لحاظ صدایی جذاب و شنیدنی است و نه این که به راحتی می توانیم روی چنین تنبکی به خاطر صدای آن و شل بودن پوست آن تمرین کنیم
-
از کاور مخصوص برای نگهداری تنبک استفاده کنید
برای این که با این مشکل بر نخورید در ابتدا بهتر است که تنبک را در کاور قرار داده و تا وقتی که برای تمرین تنبک یا اجرا نمیخواهید از تنبک استفاده کنید تنبک را از کاور خود بیرون نیاورید
در اینجا انواع کاور را خدمت شما معرفی میکنم تا هم با کاورهای مختلف آشنا شوید و هم این که مزیت ها و معایب آن ها را بررسی کنید
بهتر است زمان هایی را که تمرین ندارید و از تنبک خود استفاده نمیکنید تنبک را در کاور خود گذاشته و در هوای آزاد قرار ندهید
و فقط در صورتی تنبک را بیرون آورید که میخواهید تمرین داشته باشید
اول در این جا بگذارید کمی در مورد این که کاور تنبک چه کاری انجام می دهد صحبت کنم:
کاور تنبک در مرحله ای اول برای حمل و نقل ساز تنبک بسیار موثر است و در صورتی که تنبک ما کاور داشته باشد حمل و نقل آن بسیار ساده تر و راحت تر خواهد بود
دوم این که از هر مدل کاوری که برای تنبک خود استفاده کنید از ایجاد خَش بر روی بدنه ی تنبک جلوگیری میکنید و شکل ظاهری تنبک ما آسیبی نخواهد دید
کاورهای موجود در بازار شامل سه مدل می باشند
مدل اول(کاور برزنتی، سافت کیس)
کاور معمولی و پارچه ای که خیلی برای تنبک پیشنهاد نمی شود و تا جای ممکن از کاور بهتری برای نگهداری تنبک خود استفاده کنید، چرا که به دلیل نازکی زیاد کاور امکان دارد که تحت تاثیر آب و هوا قرار بگیرد و نتواند در مقابل ضربه ی اتفاقی دوام بیاورد
از مزایای این کاور احتمالا قیمت آن است که نسبت به بقیه کاورها قیمت ارزان تری دارد
اما این دیگر به عهده خود شماست که تنبک خود را به خاطر مقدار هزینه ی یک کاور تحت خطر قرار دهید یا بخواهید با کمی بیشتر هزینه کردن برای خرید کاور از تنبک خود بیشتر مراقبت کنید
مدل دوم: کاور ابری
جنس این مدل کاور هم از پارچه می باشد اما این مدل کاور تنبک از مدل اول بهتر است به دلیل این که در بدنه ی پارچه از ابر استفاده شده است و هم در مقابل آب و هوا و هم در مقابل ضربه ی ناگهانی مقاوم تر است
پیشنهاد می شود که از همان ابتدا که در حال خرید تنبک خود هستید از این مدل کاور استفاده کنید و یا این که بعدا برای تهیه ی این کاور اقدام کنید
از لحاظ قیمتی این کاور قیمت متوسط دارد و تهیه ی آن راحت تر است، حتی می توانید اگر از کاور ساده استفاده میکنید با تهیه ی مقداری ابر همین کاور ساده را به کاور ابری تبدیل کنید و تنبک خود را داخل آن قرار دهید تا بهتر محافظت شود
مدل سوم: مدل جعبه ای(یا اصطلاحا هارد کیس)
این مدل از نظر محافظت از ساز در مقابل تغییرات آب و هوایی و در مقابل ضربه ی ناگهانی بسیار عالی است
اما موردی که دارد این است که ممکن است به دلیل بزرگی کاور و یا سنگینی کاور حمل و نقل آن کمی سخت باشد(البته الان کاورهایی از جنس فایبر گلاس هم ساخته می شوند که وزن بسیار سبک تری دارند) و چون این کاور در اندازه های مختلف تولید می شود اندازه ی هر تنبکی نیست و ممکن است برای ساز شما کوچک و یا بزرگ باشد(برای رفع این مشکل می توانید قبل از خرید تنبک خود را در کاور تست کنید)
ولی اگر این مدل کاور را تهیه کنید از لحاظ محافظت از ساز دیگر دغدغه ای ندارید زیرا بسیار با دوام و محکم است
جنس این کاور در قدیم از چوب بوده که وزن بسیار سنگینی داشته است اما در زمان کنونی این کاورها از جنس فایبرگلاس هم ساخته می شوند که وزن بسیار سبک تری دارند
دلیل این که بسیاری از هنرجویان این مدل کاور را تهیه نمی کنند اول قیمت آن است که کمی نسبت به بقیه کاورها قیمت بیشتری دارد و دوم بزرگی اندازه ی این مدل کاور هاست که نسبت به کاورهای دیگر به خاطر جعبه ای بودنش اندازه ی بزرگ تری دارد
-
استفاده از روکشی از جنس پارچه برای محافظت از پوست تنبک در مقابل رطوبت
در مناطقی که رطوبت هوا زیاد است، مثل مناطقی که کنار دریا هستند و یا مناطقی که به دلیل جنگل های زیاد رطوبت بسیار دارند، بهتر است که از یک روکش مثل یک پارچه مخملی برای پوشاندن تنبک استفاده کنیم که رطوبت زیاد روی پوست تنبک اثر نگذارد
استفاده از این مدل روکش برای تنبک چند مزیت دارد
مزیت استفاده از این مدل روکش این است که از پوست تنبک ما بیشتر مراقبت میکند و باعث می شود که تنبک ما کمتر در معرض تغییرات آب و هوایی قرار گیرد
مزیت دیگر آن این است که برای تمرین تنبک در شرایطی که ممکن است صدای تنبک باعث آزار و اذیت دیگران شود به شدت به نوازنده و هنرجو کمک می کند و باعث کمتر شدن صدای تنبک می شود
همین موضوع به ما کمک می کند که بتوانیم در زمان های بیشتری تمرین کنیم و برای زمان تمرین تنبک محدودیت کمتری داشته باشیم
و در مناطقی که هوا گرم و خشک است باید مراقب باشیم که تنبک ما در محلی که خشک و به شدت گرم است قرار نگیرد
-
استفاده از رطوبت گیرها برای محافظت از پوست تنبک
می توانید برای محافظت بیشتر از تنبک در مناطق مرطوب از رطوبت گیرهای کوچک هم استفاده کنید
رطوبت گیر مناسب برای تنبک
بدین صورت که رطوبت گیر را داخل کاور تنبک انداخته و یا داخل آن نصب میکنید و یا این که رطوبت گیر را داخل کاور تنبک قرار می دهید تا این که خود به خود و به صورت اتوماتیک رطوبت تنبک شما گرفته شود و از لحاظ صدایی همیشه در وضعیت مطلوبی قرار داشته باشد
البته استفاده از روکش مخملی و پارچه ای برای تنبک اثر بیشتری نسبت به استفاده از رطوبت گیر دارد
-
با روش مناسب و صحیح رطوبت را از پوست تنبک بگیرید
گاهی اوقات با این که از کاور برای نگهداری تنبک استفاده میکنید باز هم تنبک رطوبت میگیرد و اصطلاحا شل می شود و صدای بسیار نامفهوم و ناخوشایندی را ایجاد میکند
در این حالت صدای تنبک بسیار آزارنده می شود و هیچ لذتی از اجرا و تمرین با تنبک خود نمیبرید
این مرحله هم راه حلی دارد که بسیار ساده است اما باید بسیار مراقب باشید چرا که اگر بخواهید این کار را انجام دهید باید بسیار با دقت فراوان این کار را انجام دهید که تنبک شما آسیب نبیند
اگر به پوست تنبک خود حرارت بدهید رطوبت از آن گرفته می شود و صدای آن به حالت طبیعی خود باز میگردد اما باید به نوع حرارت دادن و زمان حرارت دادن به پوست تنبک بسیار دقت کنید
حرارتی که باید به پوست تنبک داده شود تا این که صدای آن را به حالت طبیعی برگرداند نباید از روبروی پوست و جلوی تنبک باشد و باید حرارت را از پشت ساز و از دهانه ی کوچک ساز وارد تنبک کنیم تا از طریق عبور گرما از نفیر به محفظه ی داخلی تنبک برسد و پوست تنبک گرم شود و رطوبت آن گرفته شود
حرارت هایی که میتوانیم از آن ها برای گرم کردن پوست تنبک استفاده کنیم حرارت بسیار کم شعله ی گاز و حرارت یک لامپ صَد وات کوچک است
اگر رطوبتی که تنبک دارد کم است همان حرارت لامپ کافی است ولی اگر پوست تنبک خیلی شل شده بهتر است که از حرارت شعله ی گاز اما به مقدار بسیار کم استفاده کنیم
نحوه ی کار و نحوه ی گرم کردن پوست تنبک برای طبیعی شدن صدای تنبک و حذف رطوبت
اگرقرار است که با لامپ تنبک را گرم کنیم یک لامپ صَد کوچک و یک سیم به اندازه ی ۵۰ سانتیمتر از آن آویزان کنید و لامپ را از انتها و از طریق نفیر تنبک به قسمت دهانه ی بزرگ تنبک برسانید و بین فضای داخلی تنبک قرار دهید و آن جا نگه دارید
مراقب باشید که هنگامی که لامپ را داخل تنبک می برید لامپ با پوست تنبک برخورد نکند و بین هوا و زمین باشد
در این حالت لامپ را به مدت چند دقیقه نسبت به مقداری که پوست شل شده نگه دارید و بعد از چند دقیقه لامپ را بیرون آورید و صدای تنبک را تست کنید و این کار را تا جایی ادامه دهید که صدای تنبک به حالت اولیه خود برگردد
مراقب باشید اگر این کار را زیاد ادامه دهید رطوبت زیادی از پوست تنبک گرفته می شود و برای سلامت ساز تنبک مضر است
با تست کردن زیاد صدای تنبک در این مرحله از گرفته شدن زیاد رطوبت پوست تنبک جلوگیری کنید
در این حالت صدای تنبک نه باید زیاد صدای بم بدهد و نه زیاد صدای تیز مانند بدهد صدایی معمولی که در حالت معمولی از تنبک میشنویم معیاری برای شماست تا صدای تنبک به آن مرحله برسد
اگر قرار است به دلیل زیاد شل شدن تنبک از حرارت شعله ی گاز برای گرفتن رطوبت پوست تنبک استفاده کنید تنبک را وارونه و با فاصله روی شعله ی متوسط گرفته( مراقب باشید که شعله ی گاز زیاد نباشد) و آرام آرام تنبک را حرکت داده، بچرخانید و بگردانید و صبر کنید تا کم کم حرارت به داخل بدنه ی تنبک رفته و آرام آرام رطوبت از پوست تنبک گرفته شود
در این روش به دلیل این که تنبک را با دستان خود روی شعله ی گاز گرفته اید و سنگینی ساز روی دست شما زیاد می شود کمی خستگی را باید تحمل کنید تا کار به انجام برسد. و نکته ی دیگر این که این روش طولانی تر از روش قبلی و با چراغ است چرا که زمان بیشتری می برد تا حرارت آرام آرام وارد تنبک شود و رطوبت پوست را بگیرد
اما در این روش دیگر خیالمان از این موضوع راحت است که تنبک ما آسیبی نمی بیند و صدای آن به حالت اصلی خود باز میگردد
نکته ای مهم در موضوع گرم کردن پوست تنبک و گرفتن رطوبت از پوست تنبک
اگر از روبروی تنبک به تنبک حرارت بدهید باعث می شود که چربی پوست تنبک از روبرو گرفته شود، در این صورت هم از عمر پوست تنبک کم می شود و هم این که پوست تنبک طنین اصلی و صدای زیبای خود را به مرور زمان از دست خواهد داد
پس مراقب باشید که برای گرم کردن پوست تنبک از روبرو به پوست حرارت ندهید
نکته ی مهم دیگر این که یادمان باشد که این روش فقط برای مرحله ای است که صدای تنبک با روش های دگیر نگهداری درست باز هم صدای آن بم می شود( به خاطر شل شدن پوست تنبک)
یعنی اگر شما تنبک را در جای مناسبی نگهداری کردید، از کاور مناسب تنبک استفاده کردید، از رطوبت گیر و پارچه روکش برای محافظت از پوست تنبک استفاده کردید باز هم صدای تنبک شما شل شد و صدای طبیعی خود را از دست داد آن وقت از حرارت و گرم کردن تنبک برای طبیعی شدن صدای تنبک استفاده کنید
همیشه نباید پوست تنبک را سریع و در هر شرایطی گرم کرد، چرا که گرم کردن پوست تنبک حتی به صورت کاملا صحیح هم به مرور زمان باعث افت کیفیت صدای تنبک می شود
-
مراقب باشید که به تنبک ضربه ای ناگهانی وارد نشود
بسیار برای هنرجویان اتفاق می افتد که هنگام تمرین تنبک یا هنگام جابه جایی تنبک به دلیل حواس پرتی و به دلیل این که ناگهان تنبک از دست آن ها رها می شود باعث آسیب دیدن تنبک خود شده اند
هنگام جابه جایی تنبک به شدت مراقب باشید که ساز شما روی زمین نیفتد و یا این که ضربه ای نبیند
تنبک را به آرامی روی زمین قرار دهید و با کاور آن روی زمین نیندازید بلکه به آرامی روی زمین بگذارید
-
در هنگام تمرین تنبک از ساعت و یا انگشتر استفاده نکیند
استفاده از انگشتر، ساعت مچی، دستبند در هنگام تمرین تنبک باعث میشود که بدنه ی تنبک آسیب ببیند و به آن خَش وارد شود
قبل از شروع تمرین تنبک و یا اجرا وسایل اضافی که ممکن است به تنبک آسیب برساند را از دست خود بیرون بیاورید و با دستانی خالی از هرگونه وسیله ی اضافی تمرین کنید و به این نکته دقت کنید که نوازندگی خوب با تمرین و تکرار به دست میاید نه با دستبند و انگشتر و زینتی جات هنگام اجرا!
